«Тасриф» сарф фанидан янги ва осон қўлланма

«Тасриф»
Сарф фанидан янги ва осон қўлланма

Юртимизда араб тилини ўрганганлар орасида машҳур олим Дўстмуҳаммад Насриддин Бодарий ҳазратларининг «Мукаммал сарф дарслиги» деган китобларини билмаган одам кам бўлса керак. Сўнгги бир неча ўн йиллар давомида жуда кўп талабалар шу дарслик орқали сарф фанини ўрганди ва ўрганиб келяпти. Қўлингиздаги китоб муаллифига ҳам устоз Дўстмуҳаммад Бодарий ҳазратларининг шу китобларидан кўп фойда олиш, Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юртида устознинг бевосита ўзларидан дарс тинглаш насиб қилган.

Кейинчалик китобнинг матнини бугунги кундаги талабаларнинг эҳтиёжларига мослаш, дарсликни араб тилини ўрганувчиларга янада тушунарли қилиш фикри пайдо бўлди. Шу ниятда дарсликнинг матнини тўлдириб, иложи борича жадваллар орқали ўқувчига тушунарли қилишга киришдик. Бу мақсадга қанчалик эришганимизни баҳолашни устозларимизнинг, нозиктаъб ўқувчиларимизнинг эътиборига ҳавола қиламиз. Дарсликдан нимаики манфаат топсангиз, қулайлик, осонликлар кўрсангиз, Яратгандан деб билгайсиз.

Муаллиф: Камолиддин Зиёдуллоҳ
Масъул муҳаррир: Озод Мунаввар
Нашриёт: «Hilol Nashr»
Сана: 2024 йил
Ҳажми: 584 бет
ISBN: 978-9910-719-52-3
Ўлчами: 70×100 1/16
Муқоваси: қаттиқ

Мундарижа

Муқаддима

Сарф илми ва унинг моҳияти

Сарф илмининг қандай фойдалари бор?

Сарф илми қачон вужудга келган?

Сарф илмининг асосчиси ким?

Сарф илмининг мавзуси

Сарф ва наҳв ўртасида қандай фарқ бор?

Калима ва унинг қисмлари

Исм ҳақида тасаввур

Исм муайян маънони англатадими?

Исм қайси жинсни ифода қилади?

Исм нечта ададни ифодалайди?

Қандай исм «исми мансуб» дейилади?

Қандай исм «исми тасғийр» дейилади?

Нима учун арабча сўзларга мезон ишлаб чиқилган?

Қандай ҳарф калиманинг аслий ҳарфи дейилади?

мезони билан нималар аниқланади ? ل ،ع ،ف

Нега айнан ل ،ع ،ف ҳарфлари мезон қилиб олинган?

Вазнга солишда нималарга эътибор берилади?

Феъл ҳақида тасаввур

Саҳиҳ феъллар

Муътал феъллар

Феълнинг ўзак ҳарфлари нечта бўлади?

Барча феълларда қўшимча ҳарфлар бўладими?

Феълнинг бажарувчиси аниқ бўладими?

Феъл ҳамиша бошқага таъсир ўтказадими?

Феъл замонлари

Барча феъллар тусланадими?

Иштиқоқ ҳақида тасаввур

Феъл боблари

Сулосий мужаррад феъллари

Сулосий мужарраднинг 1-боби

Иллат ҳарфи бор калималарга тегишли қоидалар

Ибдол

Нақл

Ҳазф

Сулосий мужарраднинг 2-боби

Сулосий мужарраднинг 3-боби

Сулосий мужарраднинг 4-боби

Сулосий мужарраднинг 5-боби

Сулосий мужарраднинг 6-боби

Сулосий мазийд феъллари

Сулосий мазийднинг 1-боби

 бобининг маънолари :لا ع ـفِ إ 

Сулосий мазийднинг 2-боби

 бобининг маънолари : لي عْ ف ـت

Сулосий мазийднинг 3-боби

 бобининг маънолари ةَ ل عاَ ف م

Сулосий мазийднинг 4-боби

 бобининг маънолари  لا ع تْ ف ا 

Сулосий мазийднинг 5-боби

бобининг маънолари :لا ع فْ ن ا

Сулосий мазийднинг 6-боби

Сулосий мазийднинг 7-боби

Сулосий мазийднинг 8-боби

бобининг маънолари  لُّعَ ف ـت

Сулосий мазийднинг 9-боби

 бобининг маънолари  لُ عاَ ف ـت

Сулосий мазийднинг 10-боби

 бобининг маънолари  لا عْ ف ت سِ ا

Сулосий мазийднинг 11-боби

Сулосий мазийднинг 12-боби

Рубўий мужаррад феъллари

Рубўʼʼъий мазийд феъллари

Рубўий мазийднинг 2-боби

Рубўий мазийднинг 3-боби

Ҳарф ҳақида тасаввур

Фойдаланилган манба ва адабиётлар

Тасриф – сарф фанига янгича ёндашув

Калима

Мезон

Қисмлар

حي حَ ص Саҳиҳ 

Музўаф – فَ عا ضُ م,
Мисал – لا ث م,
Ажваф – فَ و جَأ,
Ноқис – صِ ق ن

Лафиф – في فَ ل,
Мултавий – ىِوَ تْل م

Исм, Иштиқоқ

Феълнинг нисбатлари, Маълум мозий

Мажҳул мозий

Маълум музореъ

Мажҳул музореъ феъли

Исми фоьил

Маълум жаҳд феъли (мозийнинг инкори)

Мажҳул жаҳд феъли

Маълум нафий феъли

Мажҳул нафий феъли

Маълум амр феъли (буйруқ феъли)

Мажҳул амр ғойиб феъли

Маълум наҳий феъли

Мажҳул наҳий феъли

Исми замон ва исми макон

Мимли масдар

Исми олат

Исми тафзил

Сулосий мужарраднинг биринчи боби

Сарфи кабир ва сарфи сағир

Бу бобнинг музоьафига мисол

Сулосий мужарраднинг биринчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Шу бобнинг «вов» ҳарфли мисал шакли

Сулосий мужарраднинг биринчи боб мисали

«вов» ҳарфининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Бу бобнинг «я» ҳарфли мисали

Сулосий мужарраднинг биринчи бобида «я» ҳарфли

Мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Бу бобнинг ажвафи

Сулосий мужарраднинг биринчи боби ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ноқисига мисол

Сулосий мужарраднинг биринчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобининг лафифига мисол

Сулосий мужарраднинг биринчи боб

Лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг мултавийси

Сулосий мужарраднинг биринчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Эълол қоидалари

Ушбу бобнинг саҳиҳи

Сулосий мужарраднинг иккинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг музоаъфи

Сулосий мужарраднинг иккинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли мисали

Сулосий мужарраднинг иккинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ажвафи

Сулосий мужарраднинг иккинчи боби ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ноқиси

Сулосий мужарраднинг иккинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мужарраднинг III боби

Ушбу бобнинг саҳиҳи

Сулосий мужарраднинг иккинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли мисоли

Сулосий мужарраднинг учинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ноқиси

Сулосий мужарраднинг учинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мужарраднинг IV боби

Ушбу бобнинг саҳиҳи

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг музоьафи

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли мисали

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли мисали

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «я»ли мисали

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли ажвафи

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «я»ли ажвафи

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ноқиси

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли лафифи

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «вов»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «я»ли лафифи

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби «я»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг мултавийси

Сулосий мужарраднинг тўртинчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мужарраднинг V боби

Ушбу бобнинг саҳиҳи

Сулосий мужарраднинг бешинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг мисали

Сулосий мужарраднинг бешинчи боби мисолининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг мултавийси

Сулосий мужарраднинг бешинчи боби мултавийининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мужарраднинг ВИ боби

Ушбу бобнинг саҳиҳи

Сулосий мужарраднинг олтинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг музоьафи

Сулосий мужарраднинг олтинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «вов»ли мисали

Сулосий мужарраднинг олтинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг «я»ли мисали

Сулосий мужарраднинг олтинчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ажвафи

Сулосий мужарраднинг олтинчи боби ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ушбу бобнинг ноқиси

Сулосий мужарраднинг олтинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазид

Биринчи боб

Сулосий мазиднинг биринчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «я»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «вов»ли мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг биринчи боби «я»ли мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Иккинчи боб

Сулосий мазиднинг иккинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби лафифинингсарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг иккинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Учинчи боб

Сулосий мазиднинг учинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби музоьафининг сарфи кабири ва сарфи

Сулосий мазиднинг учинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг учинчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Тўртинчи боб

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби музоьафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби «я»ли мисалиининг сарфи кабири ва сарфи сағир

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўртинчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Бешинчи боб

Сулосий мазиднинг бешинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг бешинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг бешинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг бешинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг бешинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг бешинчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Олтинчи боб

Сулосий мазиднинг олтинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг олтинчи боби ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг олтинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг олтинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Еттинчи боб

Сулосий мазиднинг еттинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг еттинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг еттинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Саккизинчи боб

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби «я»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг саккизинчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Тўққизинчи боб

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби «я»ли мисали ининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби «я»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг тўққизинчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ўнинчи боб

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби «вов»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби «я»ли мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби «вов»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби «я»ли лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўнинчи боби мултавийсининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ўн биринчи боб

Сулосий мазиднинг ўн биринчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Сулосий мазиднинг ўн биринчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Ўн иккинчи боб

Сулосий мазиднинг ўн иккинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад музоьафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад музоьаф ва мисалининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад «вов»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мужаррад лафифининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Биринчи боб

Рубоьий мазиднинг биринчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мазиднинг биринчи боби музўафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мазиднинг биринчи боби «я»ли ажвафининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Рубоьий мазиднинг биринчи боби ноқисининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Иккинчи боб

Рубўий мазиднинг иккинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Учинчи боб

Рубўий мазиднинг учинчи боби саҳиҳининг сарфи кабири ва сарфи сағири

Фойдаланилган адабиётлар